На главную страницу
Отправить сообщение
Карта сайта

Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Регистрация
 Войти  Регистрация

Филиал ГРДНТ им. В.Д. Поленова
"Финно-угорский культурный центр
Российской Федерации"













Календарь

Вомидз



...Медбöръя чомсö разьöм бöрын кöлуй тыра аргыша лэччис мыльк вылысь, и регыд кöраяс вошисны букыд, помтöм-дортöм тундраö.

Тöвзьысис. Сявкнитiс гырысь туся зэр. Кылiс кагалöн бöрддзöм. Мыльк вылö öтнасöн кольöм, из бöлбан моз сулалысь нывбаба таысь пыркнитiс юрнас, быттьöкö мынтöдчис лёк вöтысь, сэсся вошöм морт моз видзöдлiс гöгöр,— кöнi да мый сiйö?— и чöвтiс-шыбитiс важиник пöрт да неыджыд чер, кодъясöс пыр на кутiс киясас. Малыштiс юръясöдыс сарапан пöлаас кутчысьöм, повзьöм чужöмъяса куим арöса нылöс да неуна верстьöджык детинкаöс. Бокланьын шытöг бöрдiс-сыркъялiс нöшта öти, ар öкмыса нывка.

Шыльыд да мольыд мыльк вылын наысь öтдор сэсся некод эз вöв. Сöмын чом местаыс. Пес чинталанiнас коли нöшта керавтöм на бадь вож да мыльк горувланьыс, кытi здук сайын лэччисны аргышаяс, сьöдвидзис кöдзыд зэр улас руалысь кöр туша.

Зэрыс öддзис. Нывбаба уськöдчылiс потанын бöрдысь кагалань, но син улас веськалiс зэрсьыс нильзьыны пондöм бипур местаыс, да котöртiс сэтчö. Öгырторъяса на, пушыд пöим вылас чукöртыштiс вазьöм сэрапомъяс, вевттис матiгöгöрысь нетшыштöм нитш сорасöн да вöлисти матыстчис восьса потанлань. Мам бöрсяыс чöла вöтчисны кöтасьöм паськöма челядь.

...Повзьöм кöръяс тöв нырöн лэбыштiсны паськыд веретя вывтi, гаровтчöмöн кытшовтiсны Валей Кöсьта гöгöр,— муртса эз талявны сiйöс... И вошисны лым-бус пиö.
— Хо-ок, хо-ок, хо-ок!— чукöстлiс найöс Валей Кöсьта, но гöлöсыс эз шед. Кöръяс пыдди виж биясöн воча югъёвтiсны кöинлöн синъяс. Öвтыштiс лёк, зывöктан дукöн. Жергöдöм ёсь пиньяса зьвер зэлöдчис, вирскöбтiс сы вылö. Тасма пуртöссьыс Валей Кöсьта нетшыштiс шыла кодь ёсь чукри пуртсö, сутшкис пеж зьверлы морöсас. Ылькнитiс сьöд-пемыд сирва кодь вир, и... Зьверлöн ныр-вомыс пöри кага чужöмö. «А-а-а!..»— лёк-горшöн горöдiс Валей Кöсьта да садьмис.
— Кöсьта, бур мортö, пальöдчыв!— кылiс Валей Кöсьта Фекла старукалысь гöлöссö.— Татшöма ымзан! Посводзöдз быдсöн кылö. Мыйкö лёктор, буракö, вöтасин?..
Валей Кöсьта восьтылiс синъяссö: патера кöзяйкаыс лысьтысьöма, муртса на пырöма — паськöмсяньыс öвтiс шы  дукöн. Йöв тыра пöдöнчасö пуктiс пачдорса джек вылас да бара шыасис:
— Войнас эськö бура, чöла узин, отсыштö жö, тыдалö, бурдöдчан ваыс, но асывсяньыс мöд пöрйö нин кылi ымзöмтö да пальöдi, мед, мися, лёк оз ло. Пызан вылас турун пöжöдыс, чеччан да бара юышт. Эн усь ловнад... Енмыс отсалас... Бурдан.

Валей Кöсьта — гырысь лыяса, олöма морт. Крöватьын куйлiгöн сöмын видзöдласнас — кымынöдысь нин!— кытшовтiс сьöдасьöм тьöс-плакаа керка йирксö да бöр кунис синъяссö. Фекла пöрччис вöдитчан паськöмсö, петкöдiс посводзö, бöр пырис да кияссö пожъёвтöм бöрын кутiс сысъявны руалысь йöвсö.
Куньöм синъясöн Кöсьта вöрзьöдчытöг куйлiс, век на абу сайкалöма повзьöмсьыс, кöть эськö, шуны кö нин, не öтик мисьтöм вöт аддзывлiс аслас олöмын. Но тайö вöтыс вöлi торъя нин весьöпöртана, дзик вемöсын кодь.

Сысъялöм йöвсö Фекла кисьтыштiс кык чашкаö, а сэсся маличаасис, босьтiс йöв тыра дозмук да петiс. Шуис, пырала пö приёмнöй пунктö, йöв поставка нуа, а сэтысянь — конюшняö, турунла ветлыны доддясьла.

Öтнасöн кольöм бöрын Валей Кöсьта вештiс эшкын пöласö, лэдзис кокъяссö джоджö да кöсйис сувтны, петавлыны ывлаö, но дзик пыр жö,— ик-ик-ик,— казьтыштiс ас йывсьыс висьöмыс. Повзьöмöн Кöсьта бöр гатшмунiс, уси юрлöс вылас. «Ылöдлö Фекла, эз кокньöд. Тыдалö, некор ог мын тайö матсьыс»,— мöвпыштiс сiйö. Кымöс вылас чепöсйис кöдзыд ньылöм. ...Керка öдзöсыс öд со — матын. И игнавтöм... Но сöдз сынöда эрд вылын чужлöм мортлы пöдöм дука вежöсысь петан туйсö вöлi тупкöма быттьö сё пудъя томанöн! Некор кывлытöм-тöдлытöм да зэв аслыспöлöс висьöм,— помся сутшиктöдлöм,— кытыськö кöвъясис-лемасис кöрдорса мортлы. Мустöм висьöмыс гугöн нин бергöдiс Валей Кöсьталысь лысьöмсö, пуджöм малича гöн моз пыркнитiс став вын-эбöссö. Вийгöм пожöм кодь тушаа да тыр вир-яя мужичöй недыр кадöн пöри нэриник ловпуö.

...Март тöлысь помланьыс Валей Кöсьталöн кöр стадаыс матыстчис Урал-Из дорö, и аскинас лöсьöдчисны вуджны Сибыр мусянь таладорö. Стадалысь нырвизьсö веськöдiгöн Кöсьта казялiс, кыдзи мыйыськö повзьöм кöр пöла войöдiс изъя чульк вывтi и öти сырича — кык арöса энь кöр — буждiс-ляпмунлiс лым толаöн нöбалöм из потасö. Валей Кöсьта тэрмасьöмöн пöрччис кыз, сьöкыд паркасö да куш малича кежысь,  харей пуö мыджсьöмöн, чеччыштiс-лэччис усьöм кöр бöрсяыс. Потас пыдöсыс тырлöма лымйöн, та понда кöрыс вöлi ловъя, весиг абу доймöма некытi. Кöсьта пемöсыскöд лöня сёрнитiгмоз бöр йöткыштiс сiйöс вöля вылö, а кор ачыс кутiс кыпöдчыны, кöрт шыа зiбйыс вильснитiс, Кöсьта шатовмунiс да усигас кытчöкö юрсö швачкис.

Дыр-ö садьтöгыс олiс, код тöдас? Ас садяс воис да — малича пырыс веж кöдзыд писькöдчö яй бердас, визйöдлö мышку кузяыс, вöтлö медбöръя шоныдсö. Из потас весьтас курскисны-лэбалiсны кырнышъяс. А толöм потас дорышöдыс никсiс-ветлöдлiс кöрдор понйыс, Лыско.

Нöшта недыр, и дзикöдз эськö турдiс, но некымынысь выныштчывлöмöн кыдзкö-мыйкö кавшасис жö, мынiс нальксьыс Кöсьта.

Чомйö воöмöн тшöтш йизьöм лысьöмсö Валей Кöсьта шонтыштiс пач вылын донöдöм яя шыдöн, сигöртiс спиртöн да топыда унмовсис. Аскинас чеччис кокниа, эз вись ни эз доймы некытi. Сöмын кутшöмакö чöсöдыштiс юр бöрсö. Лючки-бура вуджисны Из таладорö да уджалiг-пессиг ускöттьöö веськавлöмыс вунлi. Сöмын Вангулянг тыдорса веретя вылын казьтыштiс: мыйлакö öтарö кутiс сутшиктöдлыны. Пыр тшöкыдджыка, пыдiсяньджык и ёнджыка. Вочасöн сёйöм ни узьöм эз ло, кодкö помся «казьтывлiс». И кор дзикöдз пикö воис,— вугзьöм нярталаыс кöр бöж вылас кутiс усьны,— колльöдыськöд лэччис грездö.

...Öльöш Микул,— гöрба ныра да кузь сьöд уска морт,— кодöс тöвнас бöрйöмаöсь колхоз предöн,  пырысь-пыр жö и нуöдiс Кöсьтаöс, водзмöстчысь бригадирöс, война кадö на грезд кывтыдö лэптылöм посёлокö да петкöдлiс врачлы. Мышсö-морöссö гöгöрбок видлалöм бöрын öчкиа пöрысь морт чуймис: эг пö на кывлы-аддзывлы татшöм дивöсö и отсавны нинöмöн ог вермы. Вöзйис шыöдчывны турун вуж-заясöн бурдöдчысь дiнö, тадзи Валей Кöсьта лои Фекла старука керкаын, ю вомöн кö, посёлоклы паныда грездын. Öкмысöд лун со пöжö бокъяссö и лун-лун кöръяс пыддиыс арталö пöтöлöкысь увъяс.

...Нöшта мыйтакö куйлыштöм бöрын, крöвать дорышас кутчысьöмöн, Валей Кöсьта бара на ньöжйöник кыпöдчис, сэсся стенö да öдзöс куричö мыджсьöмöн,— ик-ик-ик,— кыдзкö-мыйкö петалiс жö ывлаö. Пырöм бöрас мыссян дозйын кöтöдыштiс-мыськис ки-чужöмсö, чышкысис да сiдзи жö сутшикталiгтыр матыстчис кык öшиня вежöс пельöсын сулалысь пызан дорö, меститчис-пуксис лабич вылас да некымынысь юис туисö кольöм туруна васö. Лöньыштiс да водз öшиньöд кутiс видзöдны ывлаö.

Рытылö бана, ляпкыдик керка пытшкын вöлi рöмыд на, а öшинь сайын пансис югыд да сöдз тувсовъя лун. Выльöн усьöм лым волялiс керкаяс сайсянь кыпöдчысь шондi югöръяс улын: гöрдоввиж рöмöн лöсталöны ю мöдар берег пöлöн быдмысь бадьяс. Вывланьын сьöдвидзö-вугралö лапъя коз вöр. А сы весь-тын вольсыштчöма кельыдлöз шöвк кодь кыпыд енэж. Шуйгаладорас, джуджыд кыр йылын, тöдчö роч посёлоклöн мыгöрыс.

«Регыд кöръяслöн пиöдчан кад. Абу колöма лэдзны дадювсö, позис эськö бöр чомйö кайны»,— мöвпыштiс Валей Кöсьта да кызмырдöн вештiс синъяссö вöр-ва серпас вылысь. Видзöдлiс керка пельöсса содвыв öшиньöд, кöнi джынвыйö пырзьöм йöр бокын сулалiс кöръястöм даддьыс. Колльöдысь бöр нуöдiс дадювсö, дадь нинъяс костас со кодкö, дыр кежлö вылö, сутшкöма Кöсьталысь харейсö.

Öшинь дорысь кöзяинсö казялöмöн, дадь вывсьыс чеччыштiс Лыско, кöр видзан понйыс, бöжсö легöдiгтыр матыстчис öшинь улö. Виччысьö кöзяинсö!

Регыд Лыскоöс повзьöдiс-вöтлiс кильчö дорö воöм вöла-доддя.

— Слава тебе господи!— пырис да чöвтiс пернапас Фекла.— Нöшта öти мортöс ловйöн война вывсянь чужан муö вайöдiн!— и Ен öбразъяса пельöслань копыртчылöм бöрын ань видзöдлiс лабичын пукалысь Валей Кöсьта вылö да радпырысь юöртiс:
— Ала Öдöлöн пиыс, Митропан, армияысь воöма. Война помасьöм бöрас куим во служитöма кутшöмкö Буда карын. Водзö тэрмасьö, но кылiс тэ йывсьыд да тöдсаяс дорас пыралöм бöрын шуис волыны... Ловъя да дзоньвидза, слабог! Ыджыд шуд лоö мамыслы,— шыалiс Фекла, пöрччысис да лöсьöдыштiс пызан вылö сёянтор, сэсся ышловзис да шогпырысь содтiс:— Гöльмисны грездъяс мужикуловöн. Миян грездысь кызь куим морт бöрсö, мадаяс, эз воны, а тэнад колкозысь, бабаяс тон лыддьöдлiсны, дас öтиöн пуктöмны юрнысö. Ок дай и ок жö нин тайö войнаыс!..

Кок йылас нуръясьöм бöрын Фекла бара мунiс, вöтчис мир туй вывтi турунла рöдтысьяс бöрся: туй небзьытöдз нывбабаяс тэрмасисны бöрö-водзö ветлыны Кöчпель шордорса сабриясöдз.
Тэрыб вöраса ань оз сетчы пöрысьлунлы,— зiльö горт и öтувъя овмöсын. Верöсыскöд, кодi лун сайын лэччис Петруш сиктö сельпо тöварла, таво кежлö виччысьöны жö война вылö ветлöм пиныслысь локтöмсö.

Пым-чорыд сёян Валей Кöсьта эз вермы ньылавны, сутшиктöмысь видзчысьöмöн юис кружкаысь кöдзалöм шыд да йöв чашка. Пожъёвтiс, дзимлялiс шкапö дозмукъяссö, сэсся петавлiс понсö вердны. Пырис и водöмöн кутiс виччысьны армияысь воöм пастукöс.

...Прамöй лун нин пуксис, кор кильчö помын кылiсны кок шыяс, а сэсся керкаö пырис салдат шапкаа да шынеля, мыш саяс сидöра морт. Ывла выв югыд бöрын пемыдас велавтöм на синъясöн кытшовтiс керка пытшкöссö, сэсся шыасис куйлысь дорö:
— Видза олан, Кöсьта дядь! Ок, кутшöма омöльтчöмыд! Мый нö лоис, он-ö висьöдчы?..
Воысьöс Валей Кöсьта эз жö пыр тöдмав. Думнас виччысис том да лöсьыд тушаа, коркöя кодь зонмöс, а öнi сы водзын пöрнöй мужичöй, кодöс ёнакодь нин песлалöма олöмыс.
— Висьöдча,— ик-ик-ик,— зонмö,— киасьöм бöрын ылöсас вочавидзис косьмöм лысьöма морт.— Висьöмыд тай, вöлöмкö, абу вый тшегыр вильöдöм... Асьтö вильöдö. Китöм и коктöм, а морттö пöрöдö. Но!
...Пуксьы да висьтась, чомйысь петöмсяньыд лымйыс унаысь сывлiс, унатор, кöнкö, кывлiн да аддзылiн...
— Да-а, уна кад колис,— öти кывйö сетчис Митропан. Матыстiс улöс, разис шынель кизьяссö да пуксис.

Гимнастёрка морöс вылас зиль-зёльмунлiсны югыд медальяс.— Быдса олöм, чайтсьö, бöрö колис сэтысянь. Би пыр и ва пыр лои мунöма. Весигтö эг и эскыв нин, мый бöр воа.

Висьтасьöм сертиыс, война дырйиыс салдат вöлöма юяс вомöн пос дзоньталан да стрöитан войскаын.
Уджавны ковмылöма снарядъяс да бомбаяс улын. Ранитчылöма. Сэсся служитöма Венгрияын, Будапешт кар пö дзоньталöма, жуглöм посъяссö жö.

— Кöръястö эг лэдзлы син улысь,— чöв пуксьылöм бöрын гöрддзалiс сёрнисö Валей Кöсьта.— Айыд öд абу нин... Тöдан, кöнкö. А мамыд, пöрысь морт, наöн и вердчис-кутчысис. Лёк зьверыс эз жö кöръястö видз, но эмöсь на, мадаяс. Пастукавны öд, буди, водзö кутан?..

Митропан нинöм эз вочавидз. Сувтiс улöс вылысь, перйис шынель зепсьыс папирос куд,  öзтысис да куритчигтыр кутiс бöрö-водзö ветлöдлыны вежöстi. Мыйкö, тöдöмысь, ёна майшöдлiс салдатöс.

Здук-мöд бара олыштiсны чöв. Чöв-лöньсö бара торкис Валей Кöсьта:
— Мам рöдад вöвлiн, сы кодь жö варов да сёрниа, а мыйкö тай,— ик-ик-ик,— кыв-вортöм лоöмыд?..
— Пастукавсьöма, тыдалö, менам, Кöсьта дядь,— салдат сувтовкерлiс, дöзмöмпырысь чöвтiс кусöм куритчансö мыссян доз-увса ватланö, перйис да öзтiс мöдöс.— Нинöмöн öнi меным кöрдорö петны!..
— Ик-ик-ик... Мый нö сiдз?..
— Война вылö мунiгам кольлi тöдсаяс дорö... Айсяньö на рöдсор лоам... Ассьым дадюв салямкаöс . Тöдлiн öд, кутшöми сыа, жöникалан ямдюйöй, вöвлi! Кутшöма лелькуйтлi да гöрдитчи наöн?..
— Кыдзи не тöдны! Эг мöй ачым тшалакъястö писькöдлiг дзурксö ныждöмысь видлы. А мый нö лоöма? Ссьмöма?..
— Абу. Сiсьмис кö öд, Кöсьта дядь, сёрни эз вöв. Амбар сёр вылö öшöдлi — шыр ни воз оз сёй. ...Гусялöмаöсь, гусялöмаöсь мустöм йöз менсьым водзö вылö лачаöс, сьöлöм-лов пыкöдöс!
— Кыдзи гусялöмаöсь?..
— Вузалöма рöдсорыд петрушса кутшöмкö кöралы... Зэв пö тшыга да тшыгöма, шуö, война дырйиыс олiм. А ме би улын и ва улын надея пöжи, мый коркö воас кад и важ моз выльысь войöда-тöвзьыла аслам мича салямкаа дадюлöн чужан му вывтi!.. Гуисны водзö вылö югыд лачаöс, Кöсьта дядь... И пастукавсьöма менам!
— Да-а... Ик-ик-ик,— вöрзис,  нормис сьöлöмыс и Валей Кöсьталöн.— Сэтшöм добратö забыль жаль воштыны.

...Кыдзи нэмсö вöчлiс быд том кöр видзысь, Ала Öдöлöн öтка пиыс, гöтрасян арлыдыс воис да, кöть и тöдiс, мый регыд нуасны фронт вылö, лöсьöдлiс жö аслыс мича, «жöникалан» салямка. Айыс на вöлi заптылöма, ньöблöма сельпо лавкаысь сьöд няр куяссö, а Митропан шöравлiс найöс и быд прöст здукö ноксис-керис, вöчалiс ямдюйлы став мукöд коланаторсö. И бöрти ёна шензьöдiс йöзсö аслас сямлунöн.

...Салямка сасö  вöлi вöчöма топыд да крепыд ва кöч куысь. Кöр мышвыв тасмаяссö шöравлöма весьысь паськыда, помъяссö лэдзöма сыръясöн. Вöжжи вертлюгыс да кутöдыс — югыд ыргöнысь. Лямка тшалак-кизьяссö вöчöма йöра сюръясысь, нёль грана-рöча. Дадюв нырвывсö гажöдiсны гöгрöс и кузьмöс ичöтик кизьяс. И, кор Митропан лямкаавлiс ямдюйöн войлан дадювсö, лöзовъеджыд гöна кöръясыс быттьö мойдвывса кöръясö пöрлiсны.
— Мича ямдюй сэк, зонмö, лöсьöдлiн,— ышловзис олöма кöрдор морт.— Мöд сэтшöмтö öнi, война бöрад, колöкö, дыр он аддзыв. Некодлы лои вöчнысö. Зонъяс пыдди уналаын öнi баба рöд, весиг кöр видзан удж пыкö. Миян стадаын станöвöй кöрдор пастукъяс письыс Микул Марпа гозъя сöмын жö и колины... Эн шогсьы, Митрö, том на öд... Пастукавны кутан да выльöс лöсьöдан!
— Кыкысь помся тулыс, кыдзи коркö мамö шулiс, оз овлы, Кöсьта дядь. Челядь руöй пыркалiс. Ставыслы пö аслас пöра овлö,— вочавидзис Митропан, перйис да öзтiс выль папирос, зумыштчис.— Дай муыс оз кöръяс вылын сулав. Аддзöдла мамöс, и сетча Канинö... Салдат ёрт дорö. Зэв корис...— Митропан ышловзис, сэсся содтiс:— А кыдзи олöны Марпа гозъя, дзоньвидзаöсь-ö челядьыс?
— Тöв йыв варыш нö гычлы гозъя?.. Кöрдор мортыд öдвакö вужъясяс карад. Быд ловъя лов ас местаын олö да колö,— быттьö эз кыв бöръя  юалöмсö,  дивитiс айыслысь  кöра воргасö эновтны кöсйысь том мортöс Валей Кöсьта. Сэсся здук-мöд чöвмуныштлöм бöрын ылöсас вочавидзис жö юалöм вылас:— А найö олöны тай... Война помасян воас, Успенньö войö, Микул Марпа выль пиöс чужтiс. Гöтырöй, Надьö, чомъя вичкоын пыртöдiс да аслас пи моз и быдтö. Куимнан чой-вокыс айныс öбликаöсь, а тайöыс кызiник да мугöм чужöма: мам вирас кыскöма. Шуда морт, колöкö, лоö. Сiдз тай шулöны... Ыджыд нывныс дас нёль арöса нин, отсасьö айыслы.
— Фекла тьöт нö дыр кежлö мунiс?— юалiс на Митропан, лэптiс сидöрсö лабич вылö да кутiс разьны мешöк гöрöдсö.— Ог, колöкö, кут виччысьны сiйöс — подöннад гортö кузя ковмас мунны. Чеччывлы, Кöсьта дядь, верман кö, пуксьыв пызан саяс... Пасйыштам чужан муö воöмöс.
Салдатлöн вöригкостi Валей Кöсьта сувтiс вольпасьысь, сутшиктöдлiгтыр локтiс, пуксис лабичö да видзöдлiс ывлаö, кöнi паськыд нюмöн дзирдалiс-ыджыдалiс тувсовъя шондiыс... Енэжыс нöшта на мичаджыка лöзöдöма. Керка вевт дорышсянь тёпкöдчисны öтка-öтка войтъяс. Лыскоыс пыр на куйлiс дадь вылын, виччысис кöзяинсö.
— Ыджыд лун дырйи чомсянь кодкö, колöкö, лэччылас грездас. Аддзöдлы да шу, мед татчö волас... Пиöдчан пöра локтö, бöр колö чомйö кайны меным,— велöдiс том мортöс Валей Кöсьта.
Митропан чöла видзöдлiс вöвлöм бригадир вылö, кыскис мешöксьыс чекушка да пуктiс пызан вылö. Сэсся восьтiс кансер банка да джынъя нянь тупöсьысь шöрыштiс некымын шöрöм.
— Вомдзалöма, тыдалö,  тшыкöдöма кодкö тэнö, Кöсьта дядь,— лöня шуалiс салдат, сулея юрысь сургучсö жугöдiг.— Колö вомидз босьтысь дорö ветлыны. Эмöсь на, кöнкö, сэтшöмъясыс. Колва вылын пö вöлöма, кывсьывлiс. Колöкö, öнi на ловъя...
— Кодi, мыйысь менö тшыкöдас? Усьлöмысь да ёна кынмалöмысь тайö,— чöвтiс Валей Кöсьта.
Митропан ветлiс öдзöслань, шурк-шарк пöрччис да öшöдiс тувйö шынельсö и, киас улöсöн, матыстчис пызан дорö.
— Бура, тыдалö, воюйтöмыд,— медальяс вылö чöвтлiс синъяссö Валей Кöсьта.— Мамыд, буди, оз и тöдмав... Куритны и юны кутöмыд.
— Война вылад, кор сьмертыслы синмас видзöдлан, быдторйö велалан,— Митропан мыччис кружкасö олöма мортлы и кыпыда вöзйис:— Ю, Кöсьта дядь... Ловйöн на аддзысим!..
Юыштöм-сёйыштöм бöрад Митропан доза дыр пукалiс мый йылысь кö думайтöмöн. Олöм вояссö да фронтöвöй туйяссö ассьыс, колöкö, казьтыштiс. А сэсся зырыштiс кинас плеш-чужöмсö, кытшовтiс видзöдласнас керка пытшкöссö да содвыв öшинь пыр прöста сулалысь дадь вылö видзöдöмöн ышловзис:
— Быдторсö война вылад аддзывлi, Кöсьта дядь. Вирсö и шогсö. Ёртъясöй орччöн усьлiсны, кувлiсны и ваö пöдлiсны. Но эг вермы вунöдны, мый тэ Микул Марпакöд вöчин...
Валей Кöсьта эз дзик пыр гöгöрво, мый йылысь сёрниыс, юасяна видзöдлiс салдат вылö. А здук мысти, тыдалö, вежöртiс, веськöдчис, вештыштiс кияссö пызан дорышлань, зэлалiс:
— Мыйла сiдз вöчи, шуан?.. — чорзьöм гöлöсöн воча шуис Кöсьта.— Кадыс сiдз тшöктiс, зонмö! Эз кö вöв сiдз вöчöма, талун... Ик-ик-ик... Талун ми, колöкö, эг танi пукалöй, а со эс-тöн,— Валей Кöсьта индiс водз öшиньöд тыдалысь посёлоклань,— бытшласьысь сутугаа йöрас виньгыртiм эськö. Эг кö нин бырöй öнöдз. Гажа ниа яг тай вöлi сэнi, майбыр, да бы-рис-а.
— Кöрыс тэныд мортсьыс донаджык, Кöсьта дядь!— Митропан öзтiс выль папирос да азыма кыскыштiс тшынсö.— Эн кö кöдзыд зэр улас коль найöс, öнi эськö дзоляник Митропан, мада пернапи, вит арöса мортöн нин вöлi.
— Кадыс скöр вöлi... Кадыс сiдз тшöктiс, зонмö,— мöдысь шуис, быттьö эскöдiс не то асьсö, не то Митропанöс, олöма морт.
— Зэв лёка, вывтi чорыда, жаль тöдтöма вöчин, Кöсьта дядь,— водзö мыждысис кольмыштöм зон.— Öнöдз быттьö син водзам. Шань зонка вöлi... Бöрдöмыс — ой!— ылöдз кылö! Менам ёртöй... Бур гармонист, сьöрсьыс весиг трофейнöй баян вайис. Гашкö эськö, и дзоля Митропан сьылысьöн да ворсысьöн вермис лоны-а?— и салдат кыдзкö тешкодя видзöдлiс вöвлöм бригадирыс вылö да  лöгпырысь шуис:— Сулалан-ö тэ öнi сылöн юр доныс?..
Татшöм кывъяссьыс тшöкмунлiс Кöсьта, лэдзис синъяссö. Чужöм вылас кельдöдл=с весиг. Но чöв олыштöм бöрын важ мозыс стрöга видзöдлiс салдат вылö:
— Кужин тай, аддзин, кор пурыштны, зонмö?.. Эн-ö вылö кут асьтö пуктыны?.. Эг ас вöсна тöждысь! Медводзöн быть эськö айнысö мыждiсны. А гашкö, и ставнымöс тшöтш. Война мунiс. Фронтлы яй колiс. Вöрöгыд... Ачыд аддзылiн... Тшыг кынöмнад сiйöс эн эськö пöрöд. Медальястö эн нажöвит и.
— Эн дивит тайöнтö, Кöсьта дядь,— быттьö дорйысьыштiс Митропан.— Тöдлытöг артмис.
— Тöдлытöг?!. А менам нö эз сiдз вöв?— мурöстiс Валей Кöсьта,  сэсся лöньыштiс да содтiс:— Челядь мортыд вермис коркö и мöд ускöттьöö веськавны... Висьмыны да кувны. Кагаыд кага и эм — уна сылы оз ков. Олöмыд абу мойд, оз пыр овлы сiдз, кыдзи кöсъян.
— Öтлаын, шуан, гозъякöд öнöдз оланныд,— ылöсас водзö нуöд=с Митропан.— А Марпа кума оз казьтывлы тэныд пи йывсьыс?
— Мый понда кутас казьтывны?.. Изьватас аньяс вайысьöсь, плöдöвитöйöсь. Выль пи, шуа тай, чужтiс. Öнi бара,— ик-ик-ик,— сьöктöма. А сэкъясö öд Ен сетлiс, Ен и босьтiс.

Салдат пасьтасис, мöдöдчис водзö. Сылöн шурыд кывъясысь эз кут лöгасьны Кöсьта: Митропан ёсь кыла быдмис томысянь, дай война вывсьыд локтысьыд век овлö чорыдджык.

Висьöдчысь морт воöдчис вольпасьöдз, пöрöдчис, кунис синъяссö: «Вот мый водзын, вöлöмкö, петкöдчылöма тавойся вöтыс»,— и важöн нин вунлöмыс выльысь сувтiс син водзас.

...Гожъянiнö матыстчигöн, Каратайка юсö вуджöм бöрын, васöд руа войö вöлi орöдчöма ыджыд кöр чукöр. Асывнас Валей Кöсьта,— бригадир и стада вöсна правленньö водзын кывкутысь,— тывйыштiс видзöдласнас стадасö да пыр и казялiс: оз тырмы ветымын сайö кöр. Войнас стадаын дозорöн вöлi Микул Марпалöн верöсыс... Пырысь-пыр жö тшöктiс сылы корсьны вошöм кöръяссö, но матiгöгöрысь нинöм эз югды. Мöд лун асывсянь пуксис кыз пива-кымöра поводдя, зэрышталiс, сэсся кутiс пöжны-паритны, ройöн петiс ном. Кöръяс нетшкысисны, зiлисны мунны, кыдзи велавлöмаöсь, сайкыд сынöда моредорса эрдъясöдз, но кык лун ковмис корсьысьны вошöмаяссö став бригадаöн нин. «Кыдзи и кöр стадаыс,— думайтiс Валей Кöсьта,— орöдчöм кöр пöлаыс кутö нырвизьсö ыркыд эрдъяслань...» Но некытöн эз тыдав некутшöм кöр кок туй. Гöгöртiсны да юасисны матысса колхознöй стадаяслысь — на дорö абу жö веськавлöмаöсь.

Сизимöд луннас, некымын чомколаст мунöм мысти, Яран гöрадорса мусюр пöлöн тыдовтчисны выненьчилöн чомъяс. На дорö сэк эз на вöв воöма колхознöй выль олöмыс, олiсны на ас кöрöн, и, кыдзи тöдiс Валей Кöсьта, на пиысь эз öти вöвлы квайт чуня. Вермисны гуны-пышйöдны и дзебны, на дорö кö веськалас, кодлыськö кöр чукöрсö. Та вöсна Валей Кöсьта мыжмöм пастуклы ёрт вылö сетiс Митропанöс да велöдiс кöть тышöн-вынöн, а тшöктыны петкöдлыны выненьчи стадъяссö.

Вежон чöж бура шойччывтöм, нюрсмунöм чужöма верöсыс мунöм бöрын Микул Марпа кутiс вöйпны-пинясьны бригадиркöд. Сы ногöн — вошöм кöръяссö пö колö корсьны оз водзысь, а сэтысь, кытöн и орöдчывлiсны. Каратайка ю бокас пö, кöнкö, öнöдз на сёйсьöны да сулалöны мыльк бокö кольöм лым вылын. Мыйла пö йöйталан, мортсö напраснö мучитан! Марпа пинясис бригадиркöд, а орччöн няргисны-бöрдiсны челядьыс.

Мужичöйяслöн делöö кортöг сюйсьöмысь Валей Кöсьта öзйис, вомалiс аньöс. Но пи вöснаыс тöждöн кыпöдлiс гöлöссö и Ала Öдö, мыжмöм пастуклöн мамыс. Ярскöба орöдöм бöрын пöрысь ань ланьтiс, а Микул Марпа выль вынöн босьтчис «молебен» сьывны.

Кöсьталöн киын вöлi карабин, сыысь бригадир кöсйис лыйны гыж висьöмла коктöммöм, висьысь теляöс, но öнi скöрвывсьыс шковöбтiс сынöдö, весьöпöрöм Марпалы шуис кольччыны татчö, кытчöдз верöсыс оз аддзы кöръяссö. Нетшыштiс ань киысь дадюв вöжжисö да кöрталiс ас дадь бöрö, сэсся баба дадь к-шеваысь тшапкис да чöвтiс бöрдысь кагаа потансö васöд му вылö, и тшöктiс гöтырыслы да Ала Öдöлы вöрзьыны, мунны чом местаысь, сэсся чеччыштiс аслас даддьö да места вывсянь рöдтöмöн лэбöдiс Микул Марпалысь аргышсö мыльк горув. Мыльк помас бергöдчылöмöн вöлисти пезьдöдiс коктöммöм кöрсö.
Сöмын дас кыкöд луннас пастукъяс вайöдiсны вошлöм кöръяссö. Ветымын кыкöс. Выненьчи чомъяс гöгöртöм да мусюр пöлöн корсьысьöм бöрын бергöдчылöмаöсь сэтчö, кöнi воштiсны. Аддзöмаöсь джуджыд щелля Каратайка ю нырд помсьыс. Ветымын коймöд кöрыс жарасиганыс, тыдалö, вильснитöма пöката лым вывсьыс да кувсьöма изъя ю бокас.

...Микул Марпа лун-рытсö олöма чом местаас, а войнас «Заря» колхозса бригадир, Зара Вань, нуöдöма ас чомъяс. Гырысьджык челядьыс кынмалöмаöсь, но кыдзкö бурдöмаöсь. А пузчужöм кагалöн абу тырмöма выныс.

Ар помланьыс Микул Марпа бöр воис ас чомйö. Сэки ни бöрынджык некор эз казьтыштлы тайö лоöмтор йывсьыс... Но кор вайöдiсны вошлöм кöръяссö, Валей Кöсьта дась вöлi му пырыс мунны: лои öд стöч нывбаба висьталöм серти. Быттьöкö туналiс! А аслыс сылы,— гöрöда няртала!— татшöм мöвпыс юрас эз волы.

...Тувсов шондiлöн зарни югöрыс содвыв öшиньöд пырис керкаö, кор бöр воисны Кöчпель видз вылö турунла ветлысьяс. Рытъявыв гортö воис и Феклалöн месайыс, сельпо тöварла Петрушö лэччывлöм кöзяиныс... Кольöм во помас бырöдiсны нянь карточкаяс, и народ-войтырыс быттьö выльöн ловзис: вöзчик мортлы уджыс лои бырлытöм — сельпо лавка рöспута кежлö войнаöдз моз тыртлiс амбаръяссö быдсяма сёян-юаннас да мукöд тöварöн. «Майбырöй-мортöй... Уджыс тыр, мудзöма да шойччö»,— мöвпыштiс керкаса кöзяин йылысь узьны жö лöсьöдчöм Валей Кöсьта. А вот ачыс сiйö некыдз оз вермы лöньны. Син водзас кольöм олöмыс öтарö сувтö.

Мамыс дай гöтырыс Валей Кöсьталöн изьватас рöдысь. А ачыс сора вира: дедыс рöднас вöлöма колваса яран. Ыджыд стадаа, озыр кöр видзысь ас кадö паськыда нимавлiс тундраын. Тшöкыда волывлiс татчöс Пеон-Пиян грездса ярмангаяс вылö, кöнi и казялöма да, пиыслы моз жö, коралiс внук саяс тöдса изьватаслысь öтка нывсö. Коми нылыд — сöстöма олысь кöзяйка, повтöм да сюсь вежöра, кужö вöдитны гортса и кöрдорса овмöс.

Но томъясöс гöтралöм бöрын регыд и кутiс вежсьыны кöрдор войтырлöн нэмöвöйся оласногыс. Дас воыс эз коль, кутiсны котыртавны öтувъя овмöсъяс, мырддявны кöръяссö. Дедныс сiйö кад кежлас эз нин вöв, а айныс гöгöрвоис юклыны стадасö пиян костас, и кулакалан изкиыс гöгыльтчис бокитi. Öти вок Кöсьталöн мунiс да овмöдчис Из сайö, мöд пышйис Хальмер ю йылö. Тундраыд öд паськыд, а вöрыд сук да джуджыд. Кöръястö öтнадлы кутны — ок сьöкыд! Öткöн кольöм зонлы быть ковмис корсьны ас коддьöмсö, öтувтчыны жö, сiдзкö, колхозö пырны.

Но кöть кутшöм овмöс, а кöрыд кöр и эм! Войвывса мортлы медглавнöйыс да меддонаторйыс: Енмöн сы вылö чужтылöм-лöсьöдлöм пемöс. Кöрыд новлöдлö, кöмöдö-пасьтöдö и оланiн да кынöмпöт сетö. Радейтö Валей Кöсьта кöръяссö. Дедыссянь вирас пырöма радейтöмыс. И кöрыс сылы, кыдз тöндзи гарыштiс Митропан, гашкö, мортсьыс и збыль донаджык.

...А мича нылыд вöлöма изъяна — видзöма ас пытшкас шеваöс. «Суседкаыс», тыдалö, эз лэдз овмöдчыны орччöн мöд олысьлы, эз и вайлы гöтырыс кагатö.  Но эз элясь Кöсьта... Мый вöчан, сiдз кö нин шуöма. Челядь пыдди ассьыс став сьöлöм бурсö сетiс кöръяслы. Найö öд, челядь мозыд жö, эмöсь лöньяс и збойяс, асныраяс и небыд руаяс. А выльöн чужöм кöрпиыд дзик жö нин кок вылö сувтöдан кага кодь.

Öшинь сайын ышлолалiс тулыс. Водз керка жырйын ныргорöн шойччисны-узисны кöзяева гозъя.
Вой шöр вой. Оз узьсьы Кöсьталы. Мöвпалö.

...Микул Марпа мамысладорсянь кутшöмакö сора вира жö. Уджач да зiль, тэрыб вöраса. Тöлка. Таысь ли, öткодь вир пондаыс ли — бригадир пыдди пуктылiс аньöс да мукöддырйи и кывзылiс Марпаöн шуöм-вöзйöмсö. «Мыйла нö сэки мöдарö артмис?..»— гораа юавсис öнi Валей Кöсьталöн, да весиг ачыс чурмунлiс.

Вошöм кöр чукöр пондаыс вийсьысь бригадир сэки вöлi быттьö берег дорö чукöрмöм шактар: чус ломзьöд кос лöп-ёгсö — и кыз биöн  öзъяс.  Тайö и вöлi шöр  помканас... Пастуктöм кöръяс вермисны пöдны зыбуча ты-нюрö, вермисны бырöдны кöинъяс... Быдсяма пакöсьтыс овлö орöдчöм кöръясыдкöд. А роч му вылын ыджыдалiс война кадся жаль тöдтöм закон.

Ок, бура и видiс да пинялiс сэки пастуксö Валей Кöсьта. Лöзöдтöдзыс скöрмылiс ачыс... Но кыдзи, кöнкö, видiс да ёрис Валей Кöсьтаöс  тундра шöрö челядь чукöрнас  кольöм ань?.. Öнi на, гашкö, ёрö?
— Эз-ö тайöс тöд вылас кут Митропаныс, кор шуис, тшыкöдiс пö кодкö тэнö?— вирскöбтiс висьысь морт юрын.— Эз-ö Марпа вомдзав?

И ун воштöм морт кутiс öдйöн-öдйöн каттьыны вежöрсö да зiлис сувтöдны син водзас изъя потасö усьлöмсö.

...Воис чомйöдзыс Кöсьта да öдва и чеччис дадь вывсьыс турдöм-кынмöм кок вылас. Чöвтiс харейсö, эз домав ни эз лэдзав дадювсö, кыдзи пыр вöчлö, а уськöдчис чомъяс. Верöссö аддзöм бöрын гöтырыслöн шеваыс шызис: öнöдз син водзас юрсö чатöртöм, ваысь косiнö шыбитöм чери моз вомсö паськöдлысь гöтырыс. И челядьлöн кодь вöсньыдик гöлöсöн горзысь шеваыс öнöдз на пельсö чунöдö.

Пырис Кöсьта, тшöктiс гöтырыслы отсавны пöрччыны парка-маличасö, уськöдчис шоныд пач дорö. Микул Марпаыс песлалiс ворйын кутшöмкö паськöм. И кор Кöсьта кутчысис пач трубаö, нывбаба чöвтлiс синъяссö сылань, кимышнас чышкыштiс пöсялöм чужöмсö, юрсö пыркнитöмöн мездысис бабаюр увсьыс син вылас лэччöм юрси лёзьысь, сюйыштiс пель саяс. Да, да,— сiдзи и вöлi! Сэсся мöдысь видзöдлiс Кöсьталы веськыда синмас. Немтор эз шу. Копыртчис да пидзöс вылас лэдзчысьöмöн водзö кутiс песласьны. А шеваыс гöтырыслöн горзiс: «Кöрыс тэн мортысь донаджык! Кöрыс мортысь донаджык!» Валей Кöсьта сэк пыдди эз пукты тайö кывъяссö... А со тай, вöлöмкö!  Кöръяс вöсна пö кагалысь лов босьтiн!

«Да, да. Ставыс тадзи и вöлi! Тшыкöдiс öд, вомдзалiс öти вира аньыд!»— скöрысь кывкöрталiс Валей Кöсьта,  и помся гора сутшиктöдлöмыс шызьöдiс пемыд керкаын чöв-лöньсö.

Садьмисны жö водз жырйын узьысь кöзяева гозъяыс. Чеччис, кылö, тшайподöн уськöдчис бöр керкаас Фекла, öзтiс карасина лампа. Матыстчис, видзöдлiс Валей Кöсьта вылö да повзьöм-пырысь кутiс чöвтавны пернапасъяс. Матыстчис и верöсыс.

— Кöсьта, Кöсьта... Мый нö лои, лöньöдчы! Эн пов, керкаын тэ. Мыйкö бара лёкöс, кöнкö, вöтасин? Чöв, Кöсьта, чöв!..— сойбордйöдыс лэптыштöмöн мужикыс бергöдiс Кöсьтаöс мыш вылас да горöдiс:— Пöжöдтö вай, Фекла, юктöд мортсö!

Шöйöвошлöм Фекла чöвтiс роч пач пöдансö, под вылас васö резiгтыр кыскис укватöн сьöд гырнич да тэрмасьöмöн гумовтiс мыччöм кружкасö.

— Кылан, Кöсьта? Юышт на!.. Юышт, юышт, кокньöдас!— пессис Феклалöн мужикыс.
Вомкöтшъясöдыс васö кисьталiг, Валей Кöсьта мырдöн сорöн юис ыджыд кружкаысь пöшти ставсö. Лöньыштiс сэсся. Кöзяиныс водтöдiс сiйöс юрлöс вылас, лöсьöдыштiс эшкынсö да мунiс öшиньдор лабичö, гаровтiс чигарка.

Кад кольöм мысти кöзяева гозъя бöр водiсны, а Валей Кöсьта восьса синъясöн чöла куйлiс. Кусöдтöм лампаыс югзьöдыштiс ляпкыд керкалысь йирксö. Паськыд веретя вылö разöдчöм кöръяс моз — сэн и тан — сьöдвидзисны ув чутъяс. Вочасöн кытыськö чужис, ломзис, югзис, ыдждiс-паськалiс да тыртiс став юр-лов пытшкöссö öти... зэв колана да веськыд мöвп: «Колö öдйöджык бöр кайны чомйö да прöща корны Микул Марпа-лысь!..»

Шуис тайöс аслыс Валей Кöсьта и здук мысти вугыртiс.

...Но абу шуöма Енмыс Валей Кöсьталы нöштаысь аддзысьлыны дойдлöм сьöлöма анькöд да прöща корны. Ыджыд лун асылö содвыв öшинь дорас кузяаа да лёкысь, шуштöма вурзовтiс Лыско, и пöрысь гозъя эз нин вермыны нинöмöн отсавны висьысь мортлы. Сöмын бöрти унаысь висьтавлiсны Кöсьталысь медбöръя кывъяссö:
«Кöръясö-ö-öй, мада кöръясöй!»— чукöстiс пö ассьыс дона челядьсö Валей Кöсьта, кöр видзысьлöн внук, и вöрзис-войöдiс кузь да помтöм туйö. Бöр волытöм вылö. Та бöрын пö гораа да шуштöма нöштаысь омлёвтiс Лыскоыс.

Нималана мортöс колльöдны волiсны став матiгöгöрса кöрдор йöзыс. Семья-челядьнас лэччылiс грездö и Микул Марпа... И кумаыслöн куим арöса пернапиыс уна во мысти ру пыр моз помнитiс ляпкыд да пемыд керкаын бабаяслысь бöрдöмсö да öзъян сиськöн киас куйлысь Кöсьта дядьсö.

Быдмöм да армияын служитöм бöрас сiйö овмöдчис юркарö. Бать-мам дорас волiгъясö öтчыд веськавлiс роч посёлоклы паныда грездö и, челядь паметьыд, вöлöмкö,— ок!— вына... Дум вылас уси да аддзис и дзебан местасö. А бать-мамыслöн важъя кöрдор олöм йылысь сёрниясысь, дерт жö, унаысь кывлiс налöн бригадир йылысь.

«Зэв крут карактера вöлi. Бöрти эськö öдйö жö лöньлiс да. Лöг эз кутлы и. А кыдз-мый вöлi, сiдзи и шуа...— висьтасьлывлiс Микул Марпа.— Куим лун ва ру пöдтiс. Кöр пöла орöдчöма. Айныдтö мыждiс да семьясö чом местаас колис. Тöла. Зэрö. Челядьöй тшыгöсь, кынмисны, бöрдöны. Сарапанöс пöрччи да сайöд налы кари. Ачым — пасьтöм. Страк божий! Казьтыштан öнi да юрсиыд сувтö... Гыжъя варыш моз уськöдчис, да немтор эг удит босьтны. Дзоля черсö толькö дадьсьым тшапкыштi да нöшта, öнöдз ог гöгöрво — потöм рöча пöрт кытыськö киам сюрöма. Би абу, пурт абу. Сэк öд спичка модаыс эз вöв. Бива кöртысь бисö перйывлiсны. Выль местаö мунiгöн би öгырсö гырничын новлöдлiм... Лыйöм телясö чернас керавлi да ульöн и вердны ковмис  ыджыд воктö да чойястö.  Дзолясö — морöснам-а. Петыр видз дырся кос лун вöлi, а грек вöчи,— челядьöс яйöн вердi!..»

«Дас кык лун корсьысим... Казялiм-а, кöр чукöрыс вошöм местаас и вöлöма»,— стöчмöдiс висьталöмсö верöсыс.

Чужлöма Валей Кöсьта Колва ю вылын. Кузь тушаа пö вöлi, ён, еджыд чужöма. Эз пö и яран кодь вöв. Нэмöвöйся кöр видзысь рöдысь-а... Кыдзкö кужлöма зэв öдйö артавны кöр лыдсö. Стадааным пö квайтсё гöгöр пемöс, а ставнысö тöдiс. Видзöдлас да пыр и шуас: тайö да тайö пö талун абуöсь.

Пуртöн-черöн некор эз вилы кöрсö, сöмын лыйöмöн. Пищальыс кö эз вöв аскöдыс, чукöстлiс гöтырсö. Аслыссяма вера кутшöмкö, буди, сылöн вöлi.

Шензьöдана висьöм вылас öнöдз на ставöн дивуйтчöны, и мыйысь сiдз висьмöма, оз кужны висьтавны. Но кодкö казьтыштiс со мый.

...Коркö тöвнас стадаö волöмаöсь öстякъяс, видзöдлам пö стадасьыныд вошöм кöръяснымöс. Пеляныс налöн пас пö эм. Но Валей Кöсьта öстякъястö абу сибöдöма: мыйла пö стадасö пустö вöрöдны, часлы пö, ачым видзöдла, эмöсь али абу. Дадь вылö сувтöмöн кытшовтöма стадасö и шуöма — «Абуöсь».

Öс-тякъясыс öд эз тöдны сылöн «аслыспöлöс син» йылысь, колöкö, чайтiсны пöрйöдлöмöн. Шаман на, колöкö, на костын вöлi, керысь, эз эскы шуöмыслы, скöрмис дай тшыкöдiс мортсö. А тшыкöдöмыд öд вермас и дыр кад мысти петкöдчыны.

И тайöс кывлöм бöрын Микул Марпалöн пиыс ловнас и вежöрнас пессис, мый и мамыс, колöкö, аслыс тöдлытöг вермис вомдзавны вежаньыслысь верöссö. Том морт кыдзкö пыр кöсйис дорйыны мамсö, мед некутшöм вуджöр эз усь сылöн югыд ним вылö. И олöм помланьыс мойвиис тöдмавны Валей Кöсьталысь висьöм помкасö.

...Некымын во сайын Америкаын, Мичиган штатса Кент карын, нем виччысьтöг висьмöма дас öти арöса зонка. Бать-мамыс нуöдöмаöсь сiйöс Нью-Йоркса «Бет-Израэль» медицина центрö. Комьютернöй томограмма вöчöм бöрын тыдовтчöма, мый детинкалöн балябöжын,  кöнi юр вем йитчö  сюрса вемкöд, мыйыськö артмöма ыджыд кавернома — пыкöс. Пыкöсыс личкöма лолалан нервъяс вылас, та понда зонка öтарö, помтöг сутшикталöма. Овны зонкалы кольлöма некымын вежон.

Квайт час чöж кыссьысь операция дырйи нейрохирург Эпстайн бырöдöма пыкöссö... Бур öтметкаясöн детинка помалöма квайтöд класс, котралö-войлö пö и олас став сё восö. Татшöм юöр вöлi йöзöдöма 1999 вося «Ридер Дайджест» журналын.

И кöть важöн нин абуöсь вежаньыс ни бать-мамыс, Микул Марпалöн  «мам кодь чужöма» пилы  Югыд му вылысь мунöм бöрын кокни лолöн позяс öнi аддзöдчывны Валей Кöсьталöн ловкöд да веськыда шуны: «Мамöлöн некутшöм вомидз, мыж ни грек тэ водзын абу и эз вöв!..»




Назад в раздел




Календарь праздников


Фотоальбом





Главная | Новости | ФУКЦ РФ | Сообщество
Сайт находится в стадии информационного наполнения.
Ваши замечания и пожелания Вы можете оставить здесь.



Республика Коми, г.Сыктывкар, ул. Ленина, д. 73,
тел./факс (8212) 440-340,
e-mail: [email protected]