На главную страницу
Отправить сообщение
Карта сайта

Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Регистрация
 Войти  Регистрация

Филиал ГРДНТ им. В.Д. Поленова
"Финно-угорский культурный центр
Российской Федерации"













Календарь

Йöрапи (Висьт)



Некымын лун нин любуйтча Печора бердса серпасъясöн. Чеччöм бöрын быд асыв прöйдита кыркöтш кузя, а сэсся муна джуджыд щелья вылö, медым кутчысьлыны лöня пöльтысь шоныд тöврукöд, ылöджык видзöдлыны ю сайын шевкнитчöм парма вылö.

Щелья вылысь локтiгöн öти асылö сувтi кыр йылын сулалысь мужикъяс дорö. Найö петöмаöсь мунны удж вылö да куритчисны, видзöдалiсны серласьысь ю вылö. Сулалысьяс пиысь öтик пöльыштiс папирос тшынсö да недыр мысти шуис:

—  Тонö Васяыд бара нин кыр йылын...

Ставöн видзöдны кутiсны сэтчö, кытчö индiс ёртныс.

— Быд асыв öти местаын сулалö, - содтiс Васяöс индысь, — асывнас петас кыр йылö да помся видзöдалö ю пöлöныс.
— Пыр на, тыдалö, мамсö виччысьö, — содтiс мöд.
— Оз. Мамтö сiйö вунöдiс нин. Зэв жö на ичöт вöлi.
— Öдвакö вунöдöма. Кольöма, буракö, мыйкö. А збыль сiйö, мый быттьöкö приёмной батьыс сетны кытчöкö кöсйö сiйöс? — юалiс коймöд.
— Виччысь, сетас Миколай.   Мам   дорысь   ёнджыка лелькуйтö.
— Кутшöм   йöй   сетас? — шыасис   нёльöд. — Ыджыд деньга вылö кö — ещö-а. А быдтыны да доддявны кыдзи колö!
— Ок, и паразит жö тэ, Степан! — вомалiс сiйöс ёртыс. — Мый он сёрнит, пыр  деньгаö бергöдан.   Буржуй эськö вöлiн, важъя олöмöн кö.
— Бытие, бытие, — серöктiгмоз шуис Степан да куньлiс синъяссö. — Быдöн рад озырöн лоны, уна сьöм босьтны.
— Öвсьы нин тэ — «бытие», — дöзмöмöн öлöдiс ёртыс.

Кыр улын, изъя ласта дорын, уркнитiс мотор. Сулалысьяс шыблалiсны куритчыны да медся крутiнтiыс, лыа бужöдсö буждöдiгмоз, котöртiсны ва дорö. Найö индiсны кутшöмкö Вася вылö да сёрнитiсны сы йылысь, а ме некодöс кыр йылысь эг аддзы. Медбöрын окнитöмöн чеччыштiс бужöдö Степан. Ме горöдi сылы, юалi. Степан таджъясис бужöдö, медым кутчысьны исковтöмысь да тэрмасьöмöн висьталiс: «Тi мый? Кык кока Васяöс кор-сянныд? Зонкаöс? Оз сюр. Васяыс — йöрапи!»

— Вот мый вöлöма,— гöгöрвои ме.
— Вот   и шуа,— горзiс   Степан.— Кутшöм   йöй   дон босьттöг сетас сiйöс? Либö дон вылö, либö быдтас да и начкас. Прав ме? То-то. Тi ещö не сэтшöм сёрни кыланныд Вася йылысь.  Виччысьлöй — öнi приёмной батьыс петас, дас öкмыс арöса Миколай-богатырь, сёйны чукöстас муса писö, а сэсся Ульяна пöчö локтас Вася дiнö. Найö быд асыв танi паныдасьлöны. Виччысьлöй да кывзöй, мый найö сёрнитöны. Интереснö!— серöктiс Степан да тэрмасьöмöн исковтic бужöдтi.

Ме неуна сулалыштi потшöс дорын и збыль — Степан  висьталöм серти лои. Орчча керкаысь петiс паськыд пельпомъяса, ыджыд тушаа том зон да восьлалiс кыр йылö. Киас сылöн йöв тыра сулея. Зон сулалыштiс да лöня чукöстiс: «Вася, Вася!»

Ва сайö видзöдалысь йöрапи нориника бакöстiс да рöдтiс чукöстöм вылö. Иöрапиладорсянь жö кыр йывтi восьлалiс олöма нывбаба. Кузь пинжака, кузь сыръя сера шалля, сiйö, бедь отсöгöн, скöрысь тувччалiс «батя-пиа» дорö. И со найö куимöн öтлаын: йöрапи Вася, Миколай-бать да Ульяна пöч. Миколай юкталö Васяöс йöлöн. Вася ляскöма пельяссö юр бердас да ньöти повтöг видзöдö Миколай вылö, чупкöдö йöв. Кыр йылö тувъялöм скамья вылын пукалö Ульяна пöч да пыр вöрöдö бедьнас, вом дорыс вöрыштö. Мыйкö дыра некодi кыв эз шу. Сöмын кылыштö том кыдз пуяслöн вижöдöм коръясöн ворсöдчöмыс да сiйö, кыдз кузь кокъяса ыджыд юра Вася, йöрапи, сьöлöмсьыс чурскö йöв.

Но вот Ульяна пöч кодйыштiскодь бедьнас мусö да улö видзöдiгмоз, ньöжйöникöн, мудзöм морт моз юалiс:
— Сiдзкö нö, найö Печора вомöныс вöлi уйöны?
— Печора   вомöныс,— серавлiгмоз   вочавидзис   Миколай.
— Господьöй, колö жö татшöм ичöтöн эта пасьта ва вылö петны,— шензис пöчö.
— Öнi ыджыд нин, а сэки ичöт вöлi, сöмын кокъясыс.
— Ладнö, ладнö, — тöда, — торкис Миколайöс  пöчö. — И öнi на абу ыджыд. Сэсся, шуан,  мамыс ёна  водзын вöлi уйö?
— Водзын...
— Яндысьтöм син,— скöрысь видчис пöчö да юалiс.— А тайö бöрсяньыс больскöдчö, водзö оз во, коньöрöй.
— Тадзи вöлi. Тöдан нин ставсö да мый юасян öтиторсö, Ульян пöч? Следователь быттьö...
— Тэ эн нимты пöрысь мортöс  лёк нимъясöн, а висьтав, юалöны кö! Ыш тэ кутшöм: «шледователь», — неригмоз шуис пöчö.— Вот шледуйта мыш кузяыд бедьнас... Тэ вот висьтав, пыжас лэптiн  да  мамыс  бергöдчывлiс  эз мырддьыны?
— Сёысь нин юавлiн тайöс, пöч! Ещö öтчыд висьтала: эз бергöдчыв.
— Мам шусьö,— дзик нин дöзмöмöн аслыс шуис Ульяна пöч.— Пиыс вöйö, писö мырддьöны, а сiйö юрсö гоньгöдöма да водзö уйö, яндысьтöм син! А эсiйö мужикыс,— тувкнитiс бедьнас  Миколайлы кокас,— а этiйö мужикыс, колöкö, комсомол ещö, вежавидзтöг висьталö та йылысь.
— Тi менö мыжтöгыс эн видöй, Ульяна пöч, и кинад эн воöй, — вешйыштiгмоз öлöдiс Миколай. — Мый менö — путкыльтны али мый вöлi колö пыжнас йöраыслы? Ой-ой, тi бура сёрнитанныд!
— Колöкö, и путкыльтны. Эн мырддьы писö.
— Кымынöдысь висьтала — эг мырддьы ме некодöс,— скöралiс Миколай.— Вöйöмысь мездi!
— Эн, пиук, ышнясь мездöмнад. Öти ног мездiн, а мöд ног — мырддин. Мыйла мöдар берегас Васясö сразу эн вуджöд? Мамыс, колöкö, бура дыр виччысис! А тэ гортад вайин. Ошйысьны да ворсöдчыны. Ворсыштан да кор дышöдас — начкан, гашкö?
— Ульяна пöч!— горöдiс Миколай.
— Оз, пиö, ляскы веськыда висьталöмыд...
— Ульяна пöч!— кевмысьöмöн шыасис Миколай. — Тi менö терпенньöысь кымынöд асыв петкöданныд?! Висьталi нин — мися, Печорской заповедникö письмö гижлi, юаси кыдзи мый вöчны.

Верма квитанция петкöдлыны. Заказнöйöн мöдöдлi. Пионеръяслы Печора карö вöзйылi. Оз кö некодi босьт — быдтышта да вöрö лэдза. Но? Гöгöрвоин! Тырмас месянь!

Но пöчöлы эз   тырмы.   Сiйö   вöрзьöдчытöг   пукалiс скамья вылын да тэрмасьтöг шыасис:
— Ыш тэ мыйяс нин вöчöмыд! Ыш тэ мыйöн ошйысян! А мыйла мöдар берегас Васясö сразу эн вуджöд? Мамыс, колöкö, виччысис? Öд мам сiйö! Эз жö öд бергöдчывтöг вöрö пышйы?

Миколай первойсö нинöм эз вермы шунысö,  а  сэсся мыйкö сьöкыда ньылыштiгмоз, шензьöмöн шуис:
— Тi вот, висьталöны, Ульяна пöч, абу жö ээв  шаньöсь. Кöть и шань туйö пуксянныд. Пиян дорсьыд пышйöмныд. Мый нö, карса олöмыс эз кажитчы, али челядьыдлысь кагаяссö  дыш   видзны? — юалiс   Миколай   да сiдзи и колис сулавны восьса вомöн.

Пöчö читкыртiс синъяссö да чöв олiс, видзöдiс йöрапикöд сулалысь паськыд пельпомъяса Миколай вылö, Видзöдiс сiдзи, быттьö весиг сiтор кöсйис казявны Миколай чужöм вылысь. Миколай гöрдöдiс тадзи сiйöс видзöдöмысь, эз тöд мый вöчны: гыжйыштiс юрсö, дöрöм юрйывсьыс медвылыс кизьсö кизялiс, гач зептас кисö сюйлiс. А пöчö донъялö видзöдласнас Миколайöс юрсяньыс кок улöдзыс. Йöрапи дугдiс юöмысь, дуригмоз зуыштiс ыджыд юрнас Миколайлы кынöмас да, юрнас буалiгтыр, бöрыньтчис косьмöм коръясöн шаркöдчысь кустьяс дорö.

— Вот тэ кутшöм, Миколай,   вöлöмын! — шензьöмöнмоз шыасис пöчö. — Дöзмин?..   Дойдны   кöсъян пöрысь мортöс?
—  Ме... ме... ог жö дойдны... Сиктын сёрнитöны...
— Сёрнитöны... «Пышйи пиян дорысь»...— нюм сорöн нерыштiс пöчö да дугдiс видзöдны Миколай вылö. Некытчö Ульяна пöч эз видзöд öнi, а прöстö восьсаöсь рудöдöм синъясыс.
—  Миколай,— шыасис недыр   мысти   пöчö, -   збыльтö висьтавны ме ог пов тэ моз, кöть и яндзим эськö. Тэ шуан, пышйи ме пиян дорысь, эновтi рöднöйясöс? Йöзыс тадзи шуöны?.. Тадзи кö эськö, дитюкö, шогыс этша.   Пöрысь мортыд кага кодь, шуласны, и прöститны сiйöс позьö. Да абу тадзи. Оз тöдны йöзыд. Вöтлiсны менö том   йöзыд... Вот öд мый.
—  Вöтлiсны?! — чуймис Миколай.
— Он эскы? — Миколай вылö видзöдiгмоз  юалiс пöчö. — Пышйи кö мый. Пöрысьыд — пöрысь и эм. А налы дыр на овнысö, челядьнысö колö йöзöс радейтны велöдны. Со мыйын шогыс. Кыдз  найö челядьсö  велöдасны, кор...
Миколай кöсйис мыйкö шуны, но Ульяна пöч  эз лэдз, öвтыштiс кинас.
— Тэ кывзы, юалiн кö. Найö вот вöтлiсны, думайтöны, мый ме эг гöгöрво найöс. Эз öд беддьöн коллявны. Эз. Зять — сiйö мудера вöчö, вашкöдö нывлы: «Либö мамыд мунас, либо ме муна семья дорысь». А ныв чöв олiс, ме вылö видзöдлывлö, корö быттьö: «Мамö, мезды» . Муна ме на дорысь, а зять шуö дöзмöмöн: «Оз   кö   кажитчы миянын — верман некор не волыны». Господьöй, думайта, кутшöм йöй! Ачыс йöй да мöд мортöс сэтшöмöн чайтö. Быттьö меным оз лöсяв на ордын овнысö да сiйöн муна! Пи ордын овмöдчи. И найö эз вöтлыны. Эз вотлыны, но быд лун öтиöс лöвтöны. Öнi пö мам миянын да  челядьнымöс садйысь вöтласны. Öтчыд пö садйö   веськалiсны да и сэнi лоö бöр гортö босьтны. А сэсся вензьыны гозъя частö кутiсны. А пиöй, коньöрöй, öтчыд зыралö кымöссö да шуö: «Мам, сиктад гöститны абу окота ветлыны? Да и керканым сiсьмö овтöгыд. Гашкö, коркö гортын олысьяс на лоам...». Со и вои гортö пöрысьö-нэмö. Ветлöдла чу¬жан сикт кузя да сьöлöмöй абу местаын, на йылысь думайтсьö. Гажа-ö налы? Кокньыдджык-ö метöг?   Абу жö öд кокньыдджык? Ветлöдла и виччыся, кор жö письмö либö телеграмма ваяс почтальон: «Лок, мамö, виччысям».

— Эн сёрнит, Миколай,— öлöдiс мыйкö шуны кöсйысь Миколайöс Ульяна пöч.— Тöда, мый кöсъян шунм: законöн повзьöдны челядьöс. Но ме, пиö, татшöм радейтöмтö ог кöсйы, налöн сöвесть вылö надейтча. И кыдзи татшöмнас лоöмаöсь? Кор?— аслыс думайтiгмозыс сёрнитiс Ульяна пöч. Сэсся друг чеччис.— Муна. Почтальон дорö ветла. Гашкö, письмö сэнi. Абу кö, карö муна, ныв-пи ордö. Юала, кытчö найö морт сöвестьсö дзебисны. Эг та вылö ме найöс быдты да велöд. Эг. Кыдз нö юавтöгыс? Чорыда юала. Ме öд мам. Ме на вöсна йöз водзас кыв кута. Ме öд абу йöра мам... Ог эновт челядьöс, оз на кö морт ногсö кужны овны...

Ульяна пöч чеччис да, арлыд вылö видзöдтöг, зумыда восьлалiс кыр пöлöн. Кельыд енэж весьтас дыр на тыдалiс сылöн мыгöрыс, öткодя шеновтчылысь беддьыс.
— Кывлiнныд?— пöчö саялöм бöрын юалiс Миколай.
— Кывлi,— вочавидзи ме.
— Ме сылы мыжа. Быд асыв тадзи тэчсьö. Ме некутшöм лёк эг вöч сылы. Но этайö кузь коксö гортö вайöдi... Ме сiйöс вöйöмысь мездi. Аддзанныд, кокъясыс нин мый кузьтаöсь! Регыд медвылыс увъяс вылысь  коръяс кутас öктыны. А моздорын ва дорсяньыс катöдi.   Регыд вöрö лэдза. Тöданныд, мыйла пöчöыс менö видö? Ме думысь, сiйöн,— думыштчöмöн шуис  Миколай,— мый  пöчö ассьыс вынсö тöдмалö. Тöдмалö, судзсяс-ö выныс челядьыслы збыльсö синманыс шуны. Вот, думайта, мыйла...

Ме чöв олi. Миколай чеччис, босьтiс скамья дорын сулалысь нёль вожа вила, винтовкаöс моз пуктiс паськыд пельпом вылас да гырысь воськовъясöн мунiс кыр йывтi. Кырйыс щельяланьö пыр кыпалö, и ылыстчысь Миколай, кажитчö, лöсьöдчис воськовтны енэжас.

Юдорса кыр йылын, памятниклы лöсьöдöм из вылын моз, сулалiс йöрапи — Вася, да судзöдчис быдмысь пуяслöн медвылыс увъяс дорö. Эз, сiйö эз гажтöмтчы. Сiйö сулалiс кыр йылын да йирсис, видзöдалiс Печора кузя мунысь буксиръяс, теплоходъяс, пыжаяс вылö, кыдзи Будкан сиктса пыр олысь. Видлöй сiйöс вöтлыны кыр дорын быдмысь кустъяс дорысь, сэки сiйö петкöдлас! Сэки сiйö петкöдлас чапыштны лэптыштöм водз кокнас, лю-кыштны лöсьöдчöм ыджыд юрнас, мый кустъяс вылö сылöн правоыс эм, и мый некодi оз лысьт сiйöс мырддьыны.

Ме видзöдлi Вася вылö да думысь аттьöалi сiйöс. Эз кö вöв Будкан сиктын «выль олысь» Вася, ме, гашкö, эг и паныдасьлы Ульяна пöчкöд, Миколайкöд — Будкан сиктса меным войдöр тöдтöм войтыркöд.



Назад в раздел




Календарь праздников


Фотоальбом





Главная | Новости | ФУКЦ РФ | Сообщество
Сайт находится в стадии информационного наполнения.
Ваши замечания и пожелания Вы можете оставить здесь.



Республика Коми, г.Сыктывкар, ул. Ленина, д. 73,
тел./факс (8212) 440-340,
e-mail: [email protected]